michel szulc krzyzanowski
conceptual photography
Interview by Nicole Konsten
fotografie studente
Australië
2013
Michel Szulc Krzyzanowski groeide op in Nederland en fotografeerde de afgelopen veertig jaar over de hele wereld. Onlangs heeft hij Nederland definitief verlaten om in een stacaravan te gaan wonen en werken. Momenteel is hij gevestigd in Brazilië.
Fotografie is voor Michel eerder een instrument voor persoonlijke groei dan een carrière. Zoals hij zegt; ‘elke leerfase is anders’. Dit komt tot uiting in zijn fotografie, waarin hij tot uitdrukking brengt wat hij in die levensfase heeft geleerd. Zijn werk overlapt in documentaire- en kunstfotografie.
De afgelopen weken heb ik gekeken naar het werk dat je in de loop van je leven hebt gemaakt, en ben geïntrigeerd door de verschillen in stijlen binnen je werk, en ook (zo lijkt het) door de verschillende gebruikte technieken. Ik zou graag meer willen weten over de redenen en het verhaal achter het werk, hoe je door de jaren heen bent veranderd als fotograaf en hoe je bent gekomen waar je nu bent.
Het uitgangspunt voor elk van mijn werken ben ikzelf in relatie tot de buitenwereld. Ik geloof dat ik iemand ben die accepteert dat hij zich in een voortdurend groeiproces bevindt. Uitgroeien tot een steeds completer mens. Fotografie is een hulpmiddel dat mij helpt in dit groeiproces. Het kweken gaat in fases, en elke fase is specifiek. Omdat ik dit koppel aan fotografie, en omdat elke fase anders is, is het fotografische resultaat ook elke keer anders. Het geeft weer wat ik moest leren.
Met andere woorden, ik pas de stijl en techniek aan om mij zo goed mogelijk te helpen in mijn leerproces.
Je hebt fotografie gestudeerd aan de Koninklijke Akademie in Nederland. Wat was de reden dat je besloot fotografie te gaan studeren?
Mijn vader gaf mij een camera toen ik zes jaar oud was. Vanaf dat moment ben ik foto's aan het maken.
Op jonge leeftijd, 14 of 15 jaar, wist ik dat ik fotograaf zou worden. Geen commerciële fotograaf maar een autonome fotograaf. Het was dan ook logisch om aan de Kunstacademie te gaan studeren.
Het studeren van kunst, design of fotografie is tegenwoordig heel gebruikelijk onder tieners. Hoe was dit toen je begon? Wat was bijvoorbeeld de reactie en steun die u kreeg van uw familie?
Toen ik student werd, bestond er geen autonoom fotografieonderwijs. Het werd aangeleerd als een toegepaste vaardigheid. De opleiding was bedoeld om fotografen te maken die konden werken voor opdrachten als bruiloft, mode: commerciële fotografen. Eind jaren zestig werd fotografie nog niet als kunst beschouwd. Ik ging eerst naar een kunstacademie in Breda in Nederland en na een jaar stuurden ze me weg. Ik moest alles leren over de chemicaliën en de optica en ik ging gewoon niet naar die lessen. Enige tijd later kon ik aan een tweede kunstacademie studeren en daar mocht ik mijn eigen studieprogramma samenstellen.
In die tijd studeerden alleen jongens fotografie. Nu bestaat de meerderheid uit meisjes.
Mijn vader was een grote steun. Mijn moeder was dat niet. Ik moest mijn eigen opleiding betalen.
Veertig jaar geleden was fotografie nog niet zo voor iedereen toegankelijk als nu. Denkt u dat er in de fotografenwereld minder ‘concurrentie’ was dan nu?
Het is een mythe om te denken dat het veertig jaar geleden gemakkelijker was om carrière te maken als fotograaf dan nu.
De waarheid is dat het nooit gemakkelijk is geweest en dat het ook nooit gemakkelijk zal zijn.
Veertig jaar geleden werd fotografie niet als kunst geaccepteerd. Vaak werd mijn werk geweigerd omdat "het maar fotografie was". Vaak kon ik mijn afdrukken niet verkopen omdat het ‘slechts foto’s’ waren.
Wat de concurrentie betreft: dat is er altijd geweest en zal er altijd zijn.
In de VS ontmoette ik een meisje voor mijn project "De mooiste mensen ter wereld" en zij zei: "Ik ben de mooiste en ik heb geen concurrentie".
Dat is een fundamentele waarheid: concurrentie is iets dat je in je eigen geest creëert.
Ik voel en denk niet dat ik concurrentie heb: ik doe wat ik denk dat ik moet doen en dat is alles. Soms wordt het verkocht, tentoongesteld, gepubliceerd en soms niet.
Heeft u het gevoel dat uw Nederlandse achtergrond en opleiding uw werk hebben beïnvloed?
Ja, heel erg waar. Maar er zijn sterkere invloeden; zoals mijn vader die Pools is, de manier waarop mijn ouders mij hebben opgevoed, mijn familie, enz.
Sinds U in de jaren zeventig begon als professioneel fotograaf, hebben er veel technologische ontwikkelingen plaatsgevonden. Heeft dit uw werk veranderd?
Er is eigenlijk maar één technische ontwikkeling geweest die voor mij als kunstenaar-fotograaf van belang is geweest: de digitale revolutie. Toen fotografie eenmaal digitaal werd en internet beschikbaar kwam, groeiden mijn mogelijkheden enorm.
Als student ben ik uiteraard geïnteresseerd in hoe fotografen hun werk gepubliceerd krijgen.
Het is heel makkelijk. Je moet werk maken dat origineel en authentiek is en van hoge kwaliteit. Als je dat voor elkaar krijgt, wordt het gepubliceerd en meer, maar het moet origineel en authentiek zijn: opvallend, anders, verbazingwekkend, indrukwekkend.
Hoe belangrijk is het voor u om gepubliceerd te worden, afgezien van eventuele financiële redenen?
Het is belangrijk om wat je maakt te delen met een publiek. Ik heb iets te vertellen met mijn foto's en als mijn foto's in een doos in een grot verdwijnen, wat voor zin heeft al mijn inspanning dan?
Je "bent" iemand als je foto's worden gezien.
Terwijl u uw reputatie heeft opgebouwd, wordt uw werk nu over de hele wereld gezien. Zorgt dit voor extra druk op u en uw werken, wetende dat deze keer op keer door het publiek zullen worden gezien en in historische databases zullen worden opgenomen?
Nee, dat heeft op mij helemaal geen invloed. Ik blijf een normale jongen.
Je bent aan je serie de Sequences begonnen toen je je studie in Nederland had afgerond. Wat was de eerste inspiratie hierachter?
Om erachter te komen wie ik was, omdat ik dit niet wist. Door familieomstandigheden kwam ik als ontworteld mens uit mijn kindertijd. Ik moest mijn eigen wortels laten groeien en hiervoor gebruikte ik fotografie, i.c.m. opeenvolgingen.
Kort nadat u met deze serie begon, werd deze tentoongesteld en was zeer succesvol. Heb je het gevoel dat het succes van de sequenties je carrièrepad voor je uitstippelt?
Ik denk het niet. Ik stopte met het maken van reeksen en begon elke keer met nieuwe dingen. Natuurlijk kreeg ik door sequenties reputatie en dat opent deuren. Geeft gemakkelijker toegang tot de wereld van fotografie.
Maar voor de duidelijkheid: woorden als ‘carrière’ en ‘succes’ zijn voor mij nogal leeg en hol. Voor mij hebben ze geen betekenis. Ik doe gewoon wat ik denk dat ik moet doen. Ik leef en werk uit passie en maak foto's uit noodzaak. Of dit een carrière oplevert of succesvol is, is niet mijn zorg. Daar gaat het niet om. Helemaal niet.
Groeien als persoon en genieten van het maken van foto's en gelukkig en in harmonie en gezond zijn: daar gaat het om. De rest is tralala.
Je werkt nu vanuit een stacaravan, over de hele wereld. Heb je je levensstijl vooral veranderd om de toegang te vergemakkelijken om je levenswerk van fotografie voort te zetten? Vindt u dat deze verandering in omgeving en levensstijl noodzakelijk is om geïnspireerd te blijven?
Precies. Het plaatst mij in de juiste context om creatief en vol inspiratie te zijn. Het leven is voor mij op deze manier het meest fascinerend voor de mensen die ik ontmoet en de situaties waarin ik terecht kom.
Als fotograaf kun je gezien worden als zowel kunstenaar als documentair fotograaf. Waar zou je zeggen dat je hart ligt?
Dat zijn etiketten en die plak ik niet op mij. Mensen kunnen mij zien zoals ze willen. Help jezelf.
Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het feit dat documentairefotografen de neiging hebben de wereld rond te reizen voor verhalen, ook al zijn verhalen veel dichter bij huis te vinden. Jouw Henny-serie weerspiegelt dit bijvoorbeeld. Wat zijn jouw gedachten achter dit project?
Documentairefotografen zijn vaak winkeliers. Ze bieden te koop aan wat ze denken dat de klanten willen kopen. In de documentairefotografie zien we dat onderwerpen verder weg moeten zijn dan voorheen, extremer, dramatischer, schokkender, etc. Dit allemaal om commerciële redenen. Een van de instanties die achter al deze gekte zit, is World Press Photo. Het is een keuze als documentairefotograaf als je mee wilt doen aan de race om de meest extreme beelden om het publiek zo goed mogelijk te choqueren. Om de wereld rond te jagen op het meest bizarre.
Ik ben daar helemaal niet in geïnteresseerd. En volg wat ik voel dat ik wil uiten en vertellen. Dat is gebaseerd op het humanisme. Bezorgdheid, solidariteit, liefde, genegenheid, etc
Je fotografie heeft je over de hele wereld gebracht en je hebt contact gemaakt met zoveel verschillende soorten mensen en levensstijlen. Hebben deze ervaringen jou als persoon veranderd?
Heel erg. Dat was ook de reden dat ik zoveel reisde: willen veranderen. Het heeft mijn proces van groeien en completer worden gestimuleerd. En dat doet het nog steeds. Ik voel me nog steeds een debutant. Een absolute en eeuwige beginner. Nog steeds verrast en verlicht door elke persoon die ik ontmoet, elke situatie die ik meemaak.
Bij veel van je werken moet je verbinding maken met een persoon om het verhaal te kunnen vertellen. Bijvoorbeeld in Henny of de mooiste mensen ter wereld. Heb je ooit het gevoel dat je hun leven binnendringt?
Nee. Want voordat ik foto's maak, ontwikkel ik een relatie met de persoon. Als dit vaststaat, maak ik eventueel foto's als dat relevant is.
Je leven draait al ruim veertig jaar om fotografie, en voor een buitenstaander kan je leven gezegend lijken als je kunt doen waar je van houdt. Zou u de beslissingen die u door de jaren heen hebt genomen, veranderen?
Heb nooit spijt. Voel je nooit schuldig... Elke beslissing was positief, noodzakelijk en leerzaam.
Mijn leven was niet gezegend. Ik heb beslissingen en keuzes gemaakt die ertoe hebben geleid dat bepaalde dingen gebeurden. Kunnen ‘doen waar je van houdt’ is een keuze. Het komt nooit zomaar bij iemand terecht. Je moet kiezen, en dit is een constante en dagelijkse bezigheid. Dat kan alleen gebeuren en functioneren als je passie hebt. Anderen noemen dit soort leven misschien wel ‘gezegend’, maar het is een eigen creatie. Het is een mythe om te geloven dat er een soort Kerstman bestaat die bepaalde mensen een gezegend leven schenkt.
Jij, Nicole, mag er ook één hebben!